Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΕΞΕΡΓΕΣΗΣ

Η τέχνη της εξέγερσης

Ο ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ

“Η εξέγερση, για να πετύχει, δεν πρέπει να στηρίζεται σε συνωμοσία, ούτε σ’ ένα κόμμα, αλλά στην πρωτοπόρα τάξη, αυτό είναι το πρώτο. Η εξέγερση πρέπει να στηρίζεται στην επαναστατική άνοδο του λαού. Αυτό είναι το δεύτερο. Η εξέγερση πρέπει να στηρίζεται σε τέτοιο σημείο στροφής στην ιστορία της αναπτυσσόμενης επανάστασης, όταν στις πρωτοπόρες γραμμές του λαού παρατηρείται η μεγαλύτερη δραστηριότητα, όταν οι ταλαντεύσεις στις γραμμές των εχθρών και στις γραμμές των αδυνάτων, μεσοβέζικων, αναποφάσιστων φίλων της επανάστασης είναι μεγαλύτερες από κάθε άλλη φορά. Αυτό είναι το τρίτο.”



Γράμμα του Λένιν προς την Κεντρική Επιτροπή του ΣΔΕΚΡ(μπ)




Μια από τις πιο κακόβουλες και ίσως τις πιο διαδομένες διαστρεβλώσεις του μαρξισμού, που γίνονται από τα κυρίαρχα «σοσιαλιστικά» κόμματα, είναι και το οπορτουνιστικό ψέμα ότι τάχα η προετοιμασία της εξέγερσης και γενικά το αντίκρισμα της εξέγερσης σαν τέχνης είναι «μπλανκισμός».

Ο αρχηγός του οπορτουνισμού Μπέρνσταϊν, έχει ήδη αποκτήσει θλιβερή φήμη, κατηγορώντας το μαρξισμό για μπλανκισμό, και οι σημερινοί οπορτουνιστές, φωνασκώντας για μπλανκισμό ουσιαστικά δεν ανακαινίζουν και δεν «πλουτίζουν» ούτε κατά ένα γιώτα τις πενιχρές «ιδέες» του Μπέρνσταϊν.

Να κατηγορείς τους μαρξιστές για μπλανκισμό, επειδή βλέπουν την εξέγερση σαν τέχνη! Μπορεί άραγε να υπάρξει πιο κατάφωρη διαστρέβλωση της αλήθειας, τη στιγμή που κανένας μαρξιστής δεν θ’ αρνηθεί ότι ακριβώς ο Μαρξ εκφράστηκε με τον πιο συγκεκριμένο, ακριβολογημένο και κατηγορηματικό τρόπο πάνω σ’ αυτό το ζήτημα, ονομάζοντας την εξέγερση ακριβώς τέχνη, λέγοντας, ότι πρέπει να κατακτήσουμε την πρώτη επιτυχία και να βαδίσουμε από επιτυχία σε επιτυχία, χωρίς να σταματάμε την επίθεση ενάντια στον εχθρό, εκμεταλλευόμενοι τη σύγχισή του κ.τ.λ. κ.τ.λ.

Η εξέγερση, για να πετύχει, δεν πρέπει να στηρίζεται σε συνωμοσία, ούτε σ’ ένα κόμμα, αλλά στην πρωτοπόρα τάξη, αυτό είναι το πρώτο. Η εξέγερση πρέπει να στηρίζεται στην επαναστατική άνοδο του λαού. Αυτό είναι το δεύτερο. Η εξέγερση πρέπει να στηρίζεται σε τέτοιο σημείο στροφής στην ιστορία της αναπτυσσόμενης επανάστασης, όταν στις πρωτοπόρες γραμμές του λαού παρατηρείται η μεγαλύτερη δραστηριότητα, όταν οι ταλαντεύσεις στις γραμμές των εχθρών και στις γραμμές των αδυνάτων, μεσοβέζικων, αναποφάσιστων φίλων της επανάστασης είναι μεγαλύτερες από κάθε άλλη φορά. Αυτό είναι το τρίτο. Και μ’ αυτούς ακριβώς τους τρεις όρους στην τοποθέτηση του ζητήματος της εξέγερσης ξεχωρίζει ο μαρξισμός από τον μπλανκισμό.

Μια όμως κι υπάρχουν αυτοί οι όροι, το ν’ αρνείσαι να βλέπεις την εξέγερση σαν τέχνη, σημαίνει να προδίνεις το μαρξισμό, να προδίνεις την επανάσταση.

Για να αποδείξουμε για ποιον ακριβώς λόγο η στιγμή που ζούμε είναι στιγμή που το Κόμμα πρέπει υποχρεωτικά να παραδεχτεί ότι η πορεία των αντικειμενικών γεγονότων έβαλε την εξέγερση στην ημερήσια διάταξη και να βλέπει την εξέγερση σαν τέχνη, για να το αποδείξουμε αυτό, το καλύτερο απ’ όλα θα είναι ίσως να χρησιμοποιήσουμε τη μέθοδο της σύγκρισης και να αντιπαραθέσουμε τις 3 και 4 του Ιούλη στις μέρες του Σεπτέμβρη.

Στις 3 και 4 του Ιούλη θα μπορούσαμε, χωρίς να αμαρτήσουμε απέναντι στην αλήθεια, να βάλουμε το ζήτημα έτσι: πιο σωστό θα ήταν να πάρουμε την εξουσία, γιατί διαφορετικά οι εχθροί θα μας κατηγορήσουν οπωσδήποτε για εξέγερση και θα μας χτυπήσουν σαν στασιαστές. Απ’ αυτό όμως δεν μπορούσαμε να βγάλουμε το συμπέρασμα πως έπρεπε τότε να πάρουμε την εξουσία, γιατί οι αντικειμενικοί όροι για τη νίκη της εξέγερσης δεν υπήρχαν τότε.

1) Δεν μας ακολουθούσε ακόμη η τάξη που αποτελεί την πρωτοπορία της επανάστασης.

Δεν είχαμε ακόμη την πλειοψηφία μέσα στους εργάτες και στους στρατιώτες στις δυο πρωτεύουσες. Τώρα την έχουμε και στα δυο Σοβιέτ. Δημιουργήθηκε μόνο με την ιστορία του Ιούλη και του Αυγούστου, με την πείρα των «άγριων διωγμών» κατά των μπολσεβίκων και την πείρα του κορνιλοφισμού.

2) Δεν υπήρχε τότε παλλαϊκή επαναστατική άνοδος. Τώρα, μετά τον κορνιλοφισμό, υπάρχει. Η επαρχία και η αντίληψη της εξουσίας από τα Σοβιέτ σε πολλά μέρη το αποδείχνουν.

3) Δεν υπήρχαν τότε ταλαντεύσεις σε σοβαρή γενική πολιτική κλίμακα στους εχθρούς μας και στη μεσοβέζικη μικροαστική τάξη. Τώρα υπάρχουν τεράστιες ταλαντεύσεις: ο κύριος εχθρός μας, ο συμμαχικός και ο παγκόσμιος ιμπεριαλισμός –γιατί οι «σύμμαχοι» βρίσκονται επικεφαλής του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού– ταλαντεύτηκε ανάμεσα στη συνέχιση του πολέμου ως τη νίκη και στη χωριστή ειρήνη ενάντια στη Ρωσία. Οι μικροαστοί δημοκράτες μας, χάνοντας ολοφάνερα την πλειοψηφία στο λαό, ταλαντεύτηκαν σε τεράστιο βαθμό, παραιτήθηκαν από το μπλοκ, δηλ. από το συνασπισμό με τους καντέτους.

4) Γι’ αυτό στις 3 και 4 του Ιούλη η εξέγερση θα ήταν λάθος: δεν θα μπορούσαμε να κρατήσουμε την εξουσία ούτε υλικά, ούτε πολιτικά. Υλικά, παρά το ότι υπήρχαν στιγμές που η Πετρούπολη ήταν στα χέρια μας, γιατί οι εργάτες και οι στρατιώτες μας δεν θα πολεμούσαν, δεν θα πέθαιναν τότε για την Πετρούπολη: δεν υπήρχε τέτοια «μανία», τέτοιο άσβεστο μίσος ούτε απέναντι στον Κερένσκι, ούτε απέναντι στους Τσερετέλι-Τσερνόφ, οι άνθρωποί μας δεν είχαν ακόμη ατσαλωθεί με την πείρα των διωγμών ενάντια στους μπολσεβίκους, διωγμών όπου συμμετείχαν οι εσέροι και οι μενσεβίκοι.

Πολιτικά δεν θα μπορούσαμε να κρατήσουμε την εξουσία στις 3 και 4 του Ιούλη, γιατί ο στρατός και η επαρχία, πριν από τον κορνιλοφισμό μπορούσαν να βαδίσουν και θα βάδιζαν ενάντια στην Πετρούπολη.

Τώρα η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική.

Μας ακολουθεί η πλειοψηφία της τάξης που είναι η εμπροσθοφυλακή της επανάστασης, η εμπροσθοφυλακή του λαού, που είναι ικανή να συναρπάσει τις μάζες.

Μας ακολουθεί η πλειοψηφία του λαού, γιατί η παραίτηση του Τσερνόφ δεν είναι καθόλου η μοναδική, είναι όμως η πιο φανερή, η πιο χειροπιαστή ένδειξη ότι από το συνασπισμό των εσέρων (και από τους ίδιους τους εσέρους) η αγροτιά δεν θα πάρει τη γη. Κι αυτό είναι το ουσιαστικότερο σημείο του παλλαϊκού χαρακτήρα της επανάστασης.

Βρισκόμαστε στην ευνοϊκή θέση ενός κόμματος που ξέρει σταθερά το δρόμο του, σε στιγμές που ολόκληρος ο ιμπεριαλισμός και ολόκληρος ο συνασπισμός των μενσεβίκων με τους εσέρους έχουν πρωτάκουστες ταλαντεύσεις.

Η νίκη μας είναι σίγουρη, γιατί ο λαός έχει πια φτάσει πολύ κοντά στην απόγνωση, κι εμείς προσφέρουμε σ’ όλο το λαό μια σίγουρη διέξοδο, γιατί του δείξαμε «στις κορνιλοφικές μέρες» τι αξίζει η καθοδήγησή μας, κι έπειτα προτείναμε συμβιβασμό στους ανθρώπους του συνασπισμού, που αρνήθηκαν να τον δεχτούν, χωρίς να έχουν καθόλου σταματήσει οι ταλαντεύσεις τους.

Θα ήταν το μεγαλύτερο λάθος να νομίζει κανείς ότι η πρότασή μας για συμβιβασμό δεν έχει ακόμη απορριφθεί, ότι η Δημοκρατική σύσκεψη μπορεί ακόμη να τον δεχτεί. Ο συμβιβασμός προτάθηκε από κόμμα προς κόμματα. Δεν μπορούσε να προταθεί διαφορετικά. Τα κόμματα τον απέρριψαν. Η Δημοκρατική σύσκεψη είναι μόνο μια σύσκεψη και τίποτε παραπάνω. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ένα πράγμα: στη σύσκεψη δεν αντιπροσωπεύεται η πλειοψηφία του επαναστατημένου λαού, η φτωχή και αγανακτισμένη αγροτιά. Είναι σύσκεψη της μειοψηφίας του λαού –δεν πρέπει να ξεχνάμε αυτή την ολοφάνερη αλήθεια. Θα ήταν το μεγαλύτερο λάθος, ο μεγαλύτερος κοινοβουλευτικός κρετινισμός από την πλευρά μας να θεωρούμε τη Δημοκρατική σύσκεψη Βουλή, γιατί κι αν ακόμη αυτοανακηρυσσόταν Βουλή και κυρίαρχη Βουλή της επανάστασης, πάλι δεν θα έλυνε τίποτε: η λύση βρίσκεται έξω απ’ αυτή, στις εργατικές συνοικίες της Πετρούπολης και της Μόσχας.

Έχουμε μπροστά μας όλες τις αντικειμενικές προϋποθέσεις για μια νικηφόρα εξέγερση. Έχουμε μπροστά μας μια εξαιρετικά ευνοϊκή κατάσταση, όπου μόνο η νίκη μας στην εξέγερση θα βάλει τέλος στις ταλαντεύσεις που καταβασάνισαν το λαό, στις ταλαντεύσεις που είναι το πιο βασανιστικό πράγμα στον κόσμο· όπου μόνο η δική μας νίκη στην εξέγερση θα ματαιώσει το παιχνίδι για χωριστή ειρήνη ενάντια στην επανάσταση, θα το ματαιώσει, προτείνοντας ανοιχτή ειρήνη πιο ολοκληρωμένη, πιο δίκαιη, πιο κοντινή, ειρήνη προς όφελος της επανάστασης.

Τέλος, μόνο το Κόμμα μας, νικώντας στην εξέγερση, μπορεί να σώσει την Πετρούπολη, γιατί αν η πρότασή μας απορριφθεί και δεν πετύχουμε ούτε ανακωχή, τότε εμείς θα γίνουμε «αμυνίτες», τότε θα μπούμε επικεφαλής των πολεμικών κομμάτων, θα είμαστε το πιο «πολεμικό» κόμμα, θα κάνουμε τον πόλεμο κατά τρόπο πραγματικά επαναστατικό. Θα πάρουμε όλο το ψωμί κι όλες τις μπότες από τους καπιταλιστές. Θα τους αφήσουμε τα ξεροκόμματα, θα τους φορέσουμε τσαρούχια. Θα δόσουμε όλο το ψωμί κι όλη την υπόδηση στο μέτωπο.

Και τότε θα υπερασπίσουμε με επιτυχία την Πετρούπολη.

Στη Ρωσία υπάρχουν ακόμη άπειρες εφεδρείες, τόσο υλικές, όσο και ηθικές, για έναν πραγματικά επαναστατικό πόλεμο. Οι πιθανότητες είναι 99 στα 100 ότι οι γερμανοί θα μας δόσουν τουλάχιστον την ανακωχή. Και να πετύχεις ανακωχή τώρα, σημαίνει πια να νικήσεις όλο τον κόσμο.

Έχοντας επίγνωση πως είναι απόλυτα αναγκαία η εξέγερση των εργατών της Πετρούπολης και της Μόσχας για να σωθεί η επανάσταση και για να σωθεί η Ρωσία από ένα «χωριστό» μοίρασμά της ανάμεσα στους ιμπεριαλιστές και των δυο συνασπισμών, πρέπει, πρώτο, να προσαρμόσουμε τις συνθήκες της αναπτυσσόμενης εξέγερσης την πολιτική τακτική μας στη Σύσκεψη· δεύτερο, πρέπει να αποδείξουμε ότι δεν παραδεχόμαστε μόνο στα λόγια τη σκέψη του Μαρξ ότι πρέπει να θεωρούμε την εξέγερση τέχνη.

Στη Σύσκεψη πρέπει να συσπειρώσουμε αμέσως την ομάδα των μπολσεβίκων, χωρίς να κυνηγάμε τον αριθμό, χωρίς να φοβόμαστε ν’ αφήσουμε τους ταλαντευόμενους στο στρατόπεδο των ταλαντευομένων: για την υπόθεση της επανάστασης αυτοί είναι πιο ωφέλιμοι εκεί, παρά στο στρατόπεδο των αποφασιστικών και αφοσιωμένων αγωνιστών.

Πρέπει να συντάξουμε μια σύντομη δήλωση των μπολσεβίκων, υπογραμμίζοντας με τον πιο έντονο τρόπο ότι δεν έχουν θέση οι μακροσκελείς λόγοι, δεν έχουν θέση οι «λόγοι» γενικά, ότι χρειάζεται άμεση δράση για τη σωτηρία της επανάστασης, ότι είναι απόλυτη ανάγκη ολοκληρωτικής ρήξης με την αστική τάξη, ολοκληρωτικής αντικατάστασης όλης της σημερινής κυβέρνησης, ολοκληρωτικής ρήξης με τους αγγλογάλλους ιμπεριαλιστές, που ετοιμάζουν το «χωριστό» μοίρασμα της Ρωσίας, ότι χρειάζεται να περάσει αμέσως όλη η εξουσία στα χέρια της επαναστατικής δημοκρατίας, μ’ επικεφαλής το επαναστατικό προλεταριάτο.

Η δήλωσή μας πρέπει να διατυπώνει αυτό το συμπέρασμα όσο το δυνατό πιο σύντομα και πιο έντονα, σε συνδυασμό με τα σχέδια του προγράμματός μας: ειρήνη στους λαούς, γη στους αγρότες, κατάσχεση των σκανδαλωδών κερδών και χαλιναγώγηση του σκανδαλώδους σαμποταρίσματος της παραγωγής από τους καπιταλιστές.

Όσο πιο σύντομη, όσο πιο έντονη θα είναι η δήλωση, τόσο το καλύτερο. Μόνο πρέπει να τονίζει καθαρά ακόμη δυο σπουδαιότατα σημεία: ο λαός βαρέθηκε τις ταλαντεύσεις, ο λαός βασανίστηκε από την αναποφασιστικότητα των εσέρων και των μενσεβίκων· εμείς ξεκόβουμε οριστικά απ’ αυτά τα κόμματα, γιατί πρόδοσαν την επανάσταση.

Και το άλλο: προτείνοντας αμέσως ειρήνη χωρίς προσαρτήσεις, ξεκόβοντας αμέσως από τους συμμάχους ιμπεριαλιστές και από όλους τους ιμπεριαλιστές, θα πετύχουμε αμέσως ή την ανακωχή, ή το πέρασμα όλου του επαναστατικού προλεταριάτου με το μέρος της άμυνας και τη διεξαγωγή ενός πραγματικά δίκαιου, πραγματικά επαναστατικού πολέμου από την επαναστατική δημοκρατία και κάτω από την καθοδήγηση του προλεταριάτου.

Αφού διαβάσουμε αυτή τη δήλωση, αφού τους καλέσουμε να αποφασίζουν κι όχι να βγάζουν λόγους, να δρουν κι όχι να γράφουν αποφάσεις, πρέπει να κινήσουμε όλη την ομάδα μας προς τα εργοστάσια και προς τους στρατώνες: εκεί είναι η θέση της, εκεί είναι το νεύρο τής ζωής, εκεί η πηγή σωτηρίας τής επανάστασης, εκεί ο κινητήρας της Δημοκρατικής σύσκεψης.

Εκεί πρέπει να εξηγούμε το πρόγραμμά μας με λόγους γεμάτους θέρμη και πάθος και να βάλουμε το ζήτημα έτσι: είτε πλήρης αποδοχή του προγράμματος από τη Σύσκεψη, είτε εξέγερση. Μέση λύση δεν υπάρχει. Δεν μπορούμε να περιμένουμε. Η επανάσταση χάνεται.

Αφού βάλουμε έτσι το ζήτημα, και αφού συγκεντρώσουμε όλη την ομάδα στα εργοστάσια και στους στρατώνες, θα υπολογίσουμε σωστά τη στιγμή για την έναρξη της εξέγερσης.

Και για να αντικρίσουμε την εξέγερση μαρξιστικά, δηλαδή σαν τέχνη, πρέπει ταυτόχρονα, χωρίς να χάνουμε ούτε λεπτό, να οργανώσουμε το επιτελείο των εξεγερμένων τμημάτων, να κατανείμουμε τις δυνάμεις, να κινήσουμε τα πιστά συντάγματα στα πιο σπουδαία σημεία, να κυκλώσουμε την Αλεξαντρίνκα, να καταλάβουμε την Πετροπάβλοβκα, να συλλάβουμε το Γενικό Επιτελείο και την κυβέρνηση, να στείλουμε ενάντια στους ευέλπιδες και στην άγρια μεραρχία τμήματα έτοιμα να πέσουν, παρά να αφήσουν τον εχθρό να κινηθεί προς τα κέντρα της πόλης. Πρέπει να κινητοποιήσουμε τους ένοπλους εργάτες, να τους καλέσουμε σε αποφασιστική, ύστατη μάχη, να καταλάβουμε αμέσως το τηλεγραφικό και τηλεφωνικό κέντρο, να εγκαταστήσουμε το δικό μας επιτελείο της εξέγερσης κοντά στο τηλεφωνικό κέντρο, να συνδέσουμε τηλεφωνικά το επιτελείο με όλα τα εργοστάσια, με όλα τα συντάγματα, με όλα τα σημεία του ένοπλου αγώνα κ.τ.λ.

Αυτά όλα τα λέμε, φυσικά, σαν παράδειγμα, μόνο για να δείξουμε παραστατικά, ότι στις στιγμές που ζούμε δεν μπορεί να μείνει κανείς πιστός στο μαρξισμό, να μείνει πιστός στην επανάσταση χωρίς να βλέπει την εξέγερση σαν τέχνη.

Ν. Λένιν.

Γράφτηκε στις 13-14 (26-27) του Σεπτέμβρη 1917 Πρωτοδημοσιεύτηκε το 1921 στο περιοδικό «Προλετάρσκαγια Ρεβολιούτσιγια», τεύχ. 2 (Περιέχεται στον τόμ. 34 των «Aπάντων» του Λένιν)